Zapalenie błony śluzowej żołądka
Jak działa błona śluzowa żołądka? Co zrobić, kiedy ulega podrażnieniu?1
Kiedy błona śluzowa żołądka działa jak powinna, w ogóle nie czujemy jej obecności. Funkcjonuje bez zwracania na siebie uwagi. Zaczynamy zauważać błonę śluzową żołądka dopiero wtedy, kiedy ulega podrażnieniu albo zostaje zaatakowana. Przysparza nam wtedy ostrego bólu oraz wielu innych nieprzyjemnych dolegliwości i nie jest w stanie dłużej spełniać swoich zwykłych zadań.
Jaka jest funkcja błony śluzowej żołądka?2, 3
Błona śluzowa całkowicie pokrywa wewnętrzne ściany żołądka. Dzięki temu może wypełniać na raz dwie ważne funkcje. Pierwsza z nich to produkcja soku żołądkowego i wszystkich jego składników. Druga polega na ochronie ścian żołądka przed agresywnym działaniem kwasu żołądkowego dzięki produkcji śluzu.
Oznacza to, że błona śluzowa jest niezbędna dla procesu trawienia dzięki produkcji kwasu, a także dla dostarczania energii i składników odżywczych do całego organizmu.
Bez normalnie działającej produkcji śluzu dochodzi do powstania wrzodów i bólu żołądka.
Sok żołądkowy wydzielany przez błonę śluzową bierze udział w dalszym rozdrabnianiu pokarmu oraz zabija patogeny, które dostają się do organizmu razem z pokarmem. Żeby działać skutecznie, sok żołądkowy musi mieć bardzo niski odczyn pH, co oznacza, że jest bardzo silnie kwaśny. Stanowi to wielkie obciążenie dla ścian żołądka. Jak wspomniano wyżej, błona śluzowa pełni ważną rolę ochronną, pokrywając ściany żołądka od wewnątrz warstwą uniemożliwiającą bezpośredni kontakt z kwasem żołądkowym.
Co prowadzi do podrażnień błony śluzowej żołądka?3
Śluz wydzielany przez błonę śluzową nie jest odporny na wszystko. Istnieją czynniki na tyle agresywne, że produkcja śluzu może zostać zakłócona, a kwas żołądkowy może zacząć atakować ściany żołądka. Mogą do tego doprowadzić następujące czynniki:
- zakażenie bakteriami Helicobacter pylori,
- stres,
- niektóre lekarstwa, jak na przykład środki przeciwbólowe,
- nadmierne spożycie alkoholu, nikotyny i kofeiny,
- ostre przyprawy,
- źle działający układ odpornościowy,
- bardzo kwaśne pokarmy.
W rezultacie dochodzi do zapalenia błony śluzowej żołądka, zwanej również nieżytem żołądka. Objawy ostrego zapalenie błony śluzowej żołądka zazwyczaj pojawiają się nagle. Właściwe leczenie, zazwyczaj z wykorzystaniem leków redukujących produkcję kwasu żołądkowego, trwa zazwyczaj kilka dni, ale czasem łagodzenie objawów może trwać nawet kilka tygodni. Podrażnienie błony śluzowej żołądka może też przejść w stan chroniczny. Pierwsze etapy zapalenia mogą często pozostać niezauważone, a choroba może rozwijać się latami do chwili, kiedy ujawnią się dolegliwości w rodzaju anemii albo nawet wrzodów żołądka4.
Zapalenie błony śluzowej żołądka zmniejsza wchłanianie witaminy B12 w jelitach, co sprawia, że ta witamina nie jest w stanie pełnić swojej ważnej roli w produkcji krwi.
Diagnozowanie zapalenia błony śluzowej żołądka
W celu bezpiecznego zdiagnozowania zapalenia błony śluzowej żołądka niezbędne jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu medycznego podczas którego pacjent opowiada o swoich objawach, opisuje styl życia (palenie tytoniu, spożycie alkoholu, poziom stresu) oraz dostarcza lekarzowi informacji na temat przyjmowanych lekarstw. Następnie lekarz przeprowadza badanie. Ból w nadbrzuszu podczas badania palpacyjnego uważany jest za jeden z pierwszych objawów zapalenia błony śluzowej żołądka. Ponadto lekarz przeprowadza badanie USG górnej części jamy brzusznej w celu wykluczenia innych możliwych przyczyn objawów. Badanie USG jest bezbolesne i nie naświetla organizmu szkodliwym promieniowaniem.
Diagnozę potwierdzić można jedynie droga badania gastroskopowego, podczas którego pobierana jest próbka tkanki z błony śluzowej żołądka. Pobrany w wyniku biopsji materiał jest badany pod kątem zmian komórkowych oraz infekcji, szczególnie zakażenia bakteriami Helicobacter pylori.
Nawet jeżeli lekarz podejrzewa zakażenie bakteryjne na wczesnym etapie5, należy przeprowadzić gastroskopię w połączeniu z biopsją. W ramach kontroli po leczeniu zakażenia bakteriami Helicobacter pylori stosuje się ureazowy test oddechowy, który ma wysoką szansę wykrycia bakterii w wydychanym powietrzu. W tym samym celu przeprowadzane jest badanie stolca. Test może jednak mieć wynik negatywny w przypadkach zapalenia błony śluzowej żołądka typu B.
Klasyfikacja zapaleń żołądka
Większość pacjentów cierpi na ostre zapalenie żołądka, które może mieć wiele różnych przyczyn, np.:
- infekcja bakteryjna, wirusowa albo grzybicza,
- częste przyjmowanie lub wysokie dawki leków drażniących błonę śluzową żołądka,
- nadmierne spożycie alkoholu,
- palenie tytoniu,
- częste spożycie napojów i pokarmów drażniących żołądek, jak kawa lub ostre przyprawy,
- radioterapia,
- połknięcie kwasu lub zasady,
- stres psychologiczny,
- stres fizyczny, np. wstrząs krążeniowy, uraz mózgowo-czaszkowy, oparzenia,
- uprawianie sportu wyczynowego, np. „żołądek biegacza”
Istnieje kilka typów przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka. Typ A to autoimmunologiczne zapalenie zanikowe, rzadka choroba dziedziczna4, 6, której przyczyny nadal nie są do końca poznane. Naukowcy podejrzewają, że układ immunologiczny nie działa poprawnie i atakuje błonę śluzową żołądka, stopniowo doprowadzając do jej wyniszczenia.
Typ B, czyli bakteryjne zapalenie niezanikowe jest powszechniejsze od zapalenia zanikowego4, a powodują je najczęściej bakterie Helicobacter pylori. Bakterie przenoszą się od osoby zakażonej przez dotyk, na przykład podczas podawania ręki albo przez kontakt z zakażoną powierzchnią. Inne bakterie również mogą wywołać niezanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka, ale zdarza się to rzadko. Ten typ zapalenia najczęściej obejmuje dolną część żołądka.
Typ C, czyli chemiczne zapalenie błony śluzowej żołądka pojawia się u osób, które często przyjmują substancje drażniące żołądek. Niektóre rodzaje leków przeciwzapalnych mogą wywołać długotrwałe uszkodzenie żołądka. Do leków tych należy ibuprofen, kwas acetylosalicylowy oraz diklofenak. Osoby regularnie przyjmujące te leki powinni zwracać baczną uwagę na ulotkę dołączoną do opakowania oraz konsultować się z lekarzem1, który może przepisać równoległe leczenie osłonowe żołądka.
Poza tymi trzema najpowszechniejszymi rodzajami przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka występują też inne typy. Przykładem jest choroba Ménétriera206 polegająca na przeroście fałdów błony śluzowej, nazywane również tego powodu przerostowym zapaleniem żołądka. Dokładne przyczyny choroby nie są znane.
Rzadko występujące zapalenie błony śluzowej żołądka typu D również ma inne przyczyny, jak na przykład choroba Leśniewskiego-Crohna zaliczana do przewlekłych nieswoistych zapaleń jelit.
Zapalenie błony śluzowej żołądka – objawy i leczenie
Osoby cierpiące na zapalenie błony śluzowej żołądka doświadczają bardzo nieprzyjemnych objawów, między innymi:
- ostry ból żołądka,
- nudności,
- wymioty,
- nadwrażliwość na dotyk,
- gazy,
- kwaśne odbijanie.
Jeżeli powyższe objawy pojawiają się równocześnie albo utrzymują się przez okres kilku tygodni, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu. Lekarz przeprowadzi dokładne badanie i należycie zaklasyfikuje objawy, a także wprowadzi stosowne leczenie. W przypadkach zapalenia błony śluzowej żołądka szczególne znaczenie ma wprowadzenie właściwego leczenia farmakologicznego, bo długofalowe konsekwencje choroby mogą być bardzo poważne. W ostrym przebiegu zapalenia błony śluzowej żołądka może wystąpić niebezpieczne krwawienie, albo też rozwinąć się mogą wrzody żołądka. W najgorszym wypadku zapalenie może doprowadzić do rozwinięcia się nowotworu żołądka.
Leczenie ukierunkowane jest na zmniejszenie zapalenia oraz złagodzenie towarzyszących mu objawów. Leczenie farmakologiczne ma na celu zneutralizowanie podrażniającego kwasu albo spowolnienie jego wydzielania.
Jak długo trwa leczenie najpowszechniejszego typu zapalenia błony śluzowej żołądka?
Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka zazwyczaj mija po kilku dniach, pod warunkiem, że chory odpoczywa i je pokarmy przyjazne dla żołądka w małych porcjach. Ważne jest również unikanie czynników drażniących żołądek i potencjalnie wzbudzających objawy, jak kawa, nikotyna, alkohol itp. Jak jednak wspominaliśmy wyżej, należy skonsultować się z lekarzem jeżeli ból jest silny, albo jeżeli objawy są długotrwałe.
Jak wspierać leczenie zapalenia błony śluzowej żołądka?
Zapalenie błony śluzowej to choroba, podczas której błona śluzowa żołądka nie działa prawidłowo w wyniku zapalenia4. Dlatego też pewne drażniące żołądek pokarmy mogą sprawiać dodatkowe problemy i nasilać objawy. Do czasu wyleczenia zapalenia warto przestrzegać poniższych wskazówek:
- jedz powoli,
- przeżuwaj dokładnie,
- unikaj posiłków zbyt gorących albo zbyt zimnych,
- unikaj potraw bardzo słodkich, pikantnych i słonych,
- staraj się jeść 5 mniejszych posiłków dziennie.
Jeżeli chorujesz na zapalenie błony śluzowej żołądka, wybieraj posiłki lekkostrawne i staraj się unikać:
- tłustych przetworów mlecznych (np. ser i śmietana),
- tłustych, wędzonych i smażonych mięs, a także panierek, mięsa gęsi i kaczek oraz tłustej skóry z drobiu,
- tłustych ryb (np. węgorze, makrele) oraz wszelkich wędzonych, piklowanych albo marynowanych w oleju ryb i konserw rybnych,
- tłustych sosów (np. sos holenderski, berneński i majonez),
- smażonych potraw (np. frytki),
- słodyczy i ciast,
- świeżego chleba oraz gruboziarnistego pieczywa razowego (zamiast tego jedz co najmniej jednodniowy chleb z drobno zmielonej mąki razowej),
- świeżych warzyw mogących powodować gazy (np. kapusta, cebula).
Ponadto staraj się unikać stymulantów:
- kawy i czarnej herbaty,
- alkoholu,
- nikotyny.
Zalecenia żywieniowe w przypadkach zapalenia błony śluzowej żołądka nieznacznie różnią się od postępowania w przypadkach biegunki oraz innych dolegliwości układu pokarmowego. W okresie choroby należy spożywać pożywne i lekkostrawne posiłki, które nie drażnią niepotrzebnie błony śluzowej żołądka. Szczególnie zalecane produkty obejmują ryż, ziemniaki gotowane lub puree, warzywa bez soli i przypraw oraz podobne dania o wysokiej zawartości łatwych do strawienia składników odżywczych, które nie obciążają objętej zapaleniem błony śluzowej. Poniższe warzywa ugotowane na parze uważane są za lekkostrawne:
- koper włoski,
- marchew,
- kalarepa,
- zielony groszek,
- cukinia,
- pomidory.
Ból żołądka
Bóle żołądka oraz skurcze żołądkowo-jelitowe mogą mieć wiele przyczyn, np. stres, niewłaściwa dieta albo przewlekłe schorzenie. Dowiedz się, jak rozwijają się objawy i co może pomóc na ból żołądkowo-jelitowy.
Wszystko o leku Iberogast®
Iberogast®
Zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego są zazwyczaj nie tylko wyjątkowo nieprzyjemne i związane z licznymi dolegliwościami, ale często utrudniają codzienne życie. Na szczęście istnieje Iberogast®: połączenie dziewięciu roślin leczniczych10, 16, 18, 18 zwalczających zarówno podstawowe przyczyny16, 24, 25, 26, 27, jak i irytujące objawy7, 8, 9 , 10, 11, 12, 13, 14, 15.
Iberogast®: Wszechstronne działanie w różnych dolegliwościach żołądkowo-jelitowych
Wykorzystaj potęgę natury7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 28, 29
9 roślin leczniczych5, 45, 98, 105, które wspólnie działają16, 30, 31. Klinicznie sprawdzone rozwiązanie8, 9, 11, 12, 13, 14, 15.
Pytania o Iberogast®?
Znajdziesz tu szybki przegląd najważniejszych tematów.
Stresujące zaburzenia trawienia? Iberogast® pomaga
Dolegliwości trawienne mogą poważnie zaburzać codzienne życie. Dowiedz się więcej o tym, jak do nich dochodzi i co możesz z nimi zrobić.
Korzystaj z potęgi natury we własnym domu!
Kup Iberogast® bez recepty w najbliższej aptece.
Bibliografia:
- Wallace, J . L . "Prostaglandins, NSAIDs, and gastric mucosal protection: why doesn't the stomach digest itself?" Physiol Rev, 2008 . 88(4): 1547-65 .
- Boland, M . "Human digestion - a processing perspective ." J Sci Food Agric, 2016 . 96: 2275-283 .
- Surdea-Blaga, T ., D . E . Negrutiu, M . Palage and D . L . Dumitrascu "Food and Gastroesophageal Reflux Disease ." Curr Med Chem, 2019 . 26(19): 3497-3511 .
- Sipponen, P . and H . I . Maaroos "Chronic gastritis ." Scand J Gastroenterol, 2015 . 50(6): 657-67 .
- Ricci, C ., J . Holton and D . Vaira "Diagnosis of Helicobacter pylori: invasive and non-invasive tests ." Best Pract Res Clin Gastroenterol, 2007 . 21(2): 299-313 . 101
- Annibale. B ., G . Esposito and E . Lahner " A current clinical overview of atrophic gastritis ." Expert Rev Gastroenterol Hepatol, 2020 . 14(2): 93-102 .
- von Arnim, U ., U . Peitz, B . Vinson, K . J . Gundermann and P . Malfertheiner “STW 5, a phytopharmacon for patients with functional dyspepsia: results of a multicenter, placebo-controlled double-blind study .” Am J Gastroenterol, 2007 . 102(6): 1268–1275 .
- Braden, B ., W . Caspary, N . Börner, B . Vinson and A . R . J . Schneider “Clinical effects of STW 5 (Iberogast®) are not based on acceleration of gastric emptying in patients with functional dyspepsia and gastroparesis .” Neurogastroenterology & Motility, 2009 . 21(6): 632–e625 .
- Buchert, D . “Wirkung einer fixen Kombination bei gesicherter Non-Ulcus-Dyspepsie .” Z Phytother, 1994 . 15: 24-25 .
- Company Core Data Sheet Iberogast, Version 03 from Nov, 2 2018 .
- Gundermann, K . J ., E . Godehardt and M . Ulbrich “Efficacy of a herbal preparation in patients with functional dyspepsia: a meta-analysis of double-blind, randomized, clinical trials .” Adv Ther, 2003 . 20(1): 43–49 .
- Madisch, A ., G . Holtmann, K . Plein and J . Hotz “Treatment of irritable bowel syndrome with herbal preparations: results of a double-blind, randomized, placebo-controlled, multi-centre trial .” Aliment Pharmacol Ther, 2004 . 19(3): 271–279 .
- Madisch, A ., H . Melderis, G . Mayr, I . Sassin and J . Hotz “Ein Phytotherapeutikum und seine modifizierte Rezeptur bei funktioneller Dyspepsie .” Z Gastroenterol, 2001 . 39(07): 511–517 .
- Melzer, J ., W . Rosch, J . Reichling, R . Brignoli and R . Saller “Meta-analysis: phytotherapy of functional dyspepsia with the herbal drug preparation STW 5 (Iberogast) .” Aliment Pharmacol Ther, 2004 . 20(11-12): 1279–1287 .
- Rösch, W ., B . Vinson and I . Sassin “A randomised clinical trial comparing the efficacy of a herbal preparation STW 5 with the prokinetic drug cisapride in patients with dysmotility type of functional dyspepsia .” Z Gastroenterol, 2002 . 40(6): 401–408 .
- Abdel-Aziz, H ., O . Kelber, G . Lorkowski and M . Storr “Evaluating the Multitarget Effects of Combinations through Multistep Clustering of Pharmacological Data: the Example of the Commercial Preparation Iberogast .” Planta Med, 2017 . 83(14/15): 1130–1140 .
- Kelber, O ., B . Steinhoff, C . Nauert, A . Biller, M . Adler, H . Abdel-Aziz, S . N . Okpanyi, K . Kraft and K . Nieber “Ethanol in herbal medicinal products for children: Data from pediatric studies and pharmacovigilance programs .” Wien Med Wochenschr, 2017 . 167(7–8): 183–188 .
- Kroll, U ., C . Cordes "Pharmaceutical prequisites for a multi-target therapy ." Phytomedicine, 2006 . 13: 12-19 .
- Pilichiewicz, A . N ., M . Horowitz, G . J . Holtmann, N . J . Talley and C . Feinle-Bisset "Relationship between symptoms and dietary patterns in patients with functional dyspepsia ." Clin Gastroenterol Hepatol, 2009 . 7(3): 317-22 .
- Abdel-Aziz, H ., M . Schneider, W . Neuhuber, A . M . Kassem, S . Khailah, J . Muller, H . Gamaleldeen, A . Khairy, M . T . Khayyal, A . Shcherbakova, T . Efferth and G . Ulrich-Merzenich “GPR84 and TREM-1 signaling contribute to the pathogenesis of reflux esophagitis .” Mol Med, 2015 . 21(1): 1011–1024 .
- Berg, L . K ., E . Fagerli, M . Martinussen, A . O . Myhre, J . Florholmen and R . Goll "Effect of fructose-reduced diet in patients with irritable bowel syndrome, and its correlation to a standard fructose breath test ." Scand J Gastroenterol, 2013 . 48(8): 936-43 .
- Halmos, E . P ., C . T . Christophersen, A . R . Bird, S . J . Shepherd, P . R . Gibson and J . G . Muir "Diets that differ in their FODMAP content alter the colonic luminal microenvironment ." Gut, 2015 . 64(1): 93-100 .
- Halmos, E . P ., V . A . Power, S . J . Shepherd, P . R . Gibson and J . G . Muir "A diet low in FODMAPs reduces symptoms of irritable bowel syndrome ." Gastroenterology, 2014 . 146(1): 67-75 e5 .
- Allescher, H . D . and H . Abdel-Aziz “Mechanism of Action of STW 5 in Functional Dyspepsia and IBS: The Origin of Multi-Target .” Dig Dis, 2017 . 35 (Suppl 1): 18–24 .
- Allescher, H . D. "Functional dyspepsia - A multicausal disease and its therapy ." Phytomed, 2006. 13 SV 2-11
- Mueller, M . H ., H . Seeliger, N . Hering, M . S . Kasparek, A . H . Abdel and M . E . Kreis “Differential Desensitisation of Afferent Nerve Fibres by Iberis amara (STW 6) and Iberogast (STW 5) in the Murine Colon .” Am J Phytomed Clin Ther, 2018 . 6(1:4) .
- Wagner, H . "Multitarget therapy - The future of treatment for more than just functional dyspepsia ." Phytomedicine, 2006 . 5: 122-9 .
- Holtmann, G ., N. J. Talley "Herbal medicines for the treatment of functional and inflammatory bowel disorders ." Clinical Gastroenterol Hepatol, 2015 . 13(3): 422-32.
- Malfertheiner, P . "STW 5 (Iberogast) Therapy in Gastrointestinal Functional Disorders ." Dig Dis, 2017 . 35: 25-29.
- Nieber, K ., V . Winkelmann, S . Hoser, O . Kelber, H . Abdel-Aziz and D . Weiser “Evaluation of the cytoprotective effects of individual and combined constituents of the herbal drug STW 5 .” Planta Medica, 2012 . 78(11):1086
- Ulrich-Merzenich, G ., L. Welslau, H. Aziz-Kalbhenn, O. Kelber, A. Shcherbakova "Synergy quantifications to identify individual contributions of combination partners to the overall activity - The example of STW 5 ." Phytomedicine, 2019. 16: 153013 .
LMR-CH-20210922-30
